Eens in de zoveel tijd kom je iemand tegen die hetzelfde pad bewandelt. Het is dan erg mooi dat je samen op avontuur kunt gaan. In dit geval op schrijfavontuur. Op een aparte pagina op deze website kun je lezen over de schrijfavonturen die ik samen met Ellen beleef. Wat we allemaal meemaken, schrijven wij in een soort briefwisseling naar elkaar. Dit keer schrijf ik over proeflezers. Het is een reactie op Ellens vorige brief.
Brief 18 – 22 oktober 2019
Hoi Ellen,
Om te beginnen wil ik je feliciteren met het winnen van een schrijfwedstrijd. Hoe gaaf is dat?! Je mag een verhaal schrijven dat ook echt gebruikt gaat worden als lesmateriaal voor studenten. Een mooier compliment is er haast niet. En in jouw geval, met jouw verleden, vind ik het ook wel wat moois hebben – van lesgeven naar lesmateriaal schrijven.
Proeflezers
In jouw vorige brief gaf je aan dat we misschien wel eens het begrip proeflezers kunnen bespreken. Dat vind ik eigenlijk wel heel erg leuk, want een schrijver kan in mijn ogen niet zonder proeflezers. Zelf kun je namelijk vinden dat iets helemaal geweldig is, maar na zoveel tijd aan je manuscript gewerkt te hebben, ben je zelf niet echt objectief meer. Niet dat je ooit objectief over je werk kunt zijn natuurlijk. Maar ik denk dat je op een gegeven veel last hebt van blinde vlekken. Je ziet dingen gewoonweg niet meer, omdat je er te dicht op zit. En dan heb ik het over zowel inhoud als uitvoering. Zelfs stomme spellingfouten zie ik dan niet meer, terwijl ik best durf te zeggen dat ik aardig kan spellen. Als juf moet ik wel, hihi. Wanneer een proeflezer mij daar dan op wijst, kan ik echt denken: hoe heb ik dat niet gezien?
Hoe vind je proeflezers?
Jij vraagt je af hoe je proeflezers vindt. Dat is een goede vraag. Ik denk dat het afhangt van het onderwerp waarover je schrijft en de doelgroep. Als je een Young Adult verhaal hebt geschreven, dan moet je niet je tachtigjarige buurvrouw vragen om te gaan proeflezen. Als je een verhaal over draken hebt geschreven, moet je niet je neef vragen die graag waargebeurde verhalen leest. Het kan natuurlijk wel, maar deze mensen zullen je niet goed kunnen helpen met de inhoud, omdat ze hun interesses ergens anders hebben liggen.
In mijn geval schrijf ik voor kinderen. Het is dan heel fijn dat er kinderen zijn die mijn verhaal willen lezen, dat is namelijk mijn doelgroep. Maar dat maakt het ook lastig. Ik heb als juf een klas vol potentiële proeflezers, maar die kennen mij natuurlijk. Zijn het dan wel goede proeflezers?
Verder ken ik ook veel mensen met kinderen. Ook dat zouden proeflezers kunnen zijn. De vraagt blijft natuurlijk of het slim is om die te vragen.
Hoe betrouwbaar is het oordeel van je proeflezers?
Het vragen van proeflezers heeft een duidelijk doel: je wilt weten of je een goed manuscript geschreven hebt. Het oordeel van je proeflezers is dus heel belangrijk. Maar de vraag is: hoe betrouwbaar is het? En dat ligt er helemaal aan wie je vraagt. Je kunt iemand vragen, waarvan je weet dat hij of zij positief zal zijn en dat is leuk om te horen, maar echt nuttig is het niet. Je kunt dus beter iemand vragen waarvan je weet dat hij/zij ook kritiek durft te geven. Want laten we eerlijk zijn; geen enkel manuscript is gelijk perfect. Zelfs de beste schrijver zal iets hebben aan een kritische proeflezer.
Bij mij gaf dat al gelijk een probleem. Want ja, ik heb een klas vol proeflezers, maar nee, echt heel eerlijk zullen ze niet durven zijn tegen mij. Het moet wel een heel sterke leerling zijn, die zijn juf durft te vertellen dat het verhaal helemaal niks is. Heel betrouwbaar zal hun oordeel niet zijn. Toch heb ik vorig jaar mijn verhaal wel laten proeflezen door een paar leerlingen die dit graag wilden. Ik heb daarbij alleen een ander doel gesteld. Aan hen heb ik bijvoorbeeld gevraagd wanneer ze erachter kwamen wie de dader was in mijn detectiveverhaal (daar kunnen ze namelijk niks onaardigs mee zeggen, maar het was wel heel handig voor mij om te weten). Met dit soort inhoudelijke vragen, konden ze mij ook helpen.
Feedback van proeflezers
Ik had de mazzel dat ik ook een paar proeflezers had die mij helemaal niet kenden. En die dan dus ook niet het gevoel hadden, dat ze aardig tegen mij moesten zijn. Als het goed is natuurlijk. Van die proeflezers heb ik feedback gekregen waar ik echt wat aan had. Zo mocht het hier en daar best wat spannender. Haha, altijd leuk om te lezen. Ik had namelijk best zitten stoeien met hoe spannend het mag zijn in een kinderboek, maar blijkbaar mag het best enger. Leuk! Alhoewel het er dan wel aan lijkt te liggen waarmee ik het enger maak. Daar waren de meningen over verdeeld.
Gelukkig waren de meningen van mijn proeflezers wel allemaal positief. Misschien heb ik inhoudelijk niet altijd even veel aan de feedback van de kinderen, maar het feit dat ze het een leuk verhaal vonden om te lezen, is natuurlijk al winst. Het is in ieder geval geen bagger, haha.
Ga je het manuscript nog veranderen na het proeflezen?
Dat lijkt mij wel verstandig. Natuurlijk moet je wel kijken of je het eens bent met de feedback. Dingen waarvan jij zelf vindt dat het goed is, die je met een bepaald doel zo hebt geschreven of waarvan je de mening van de proeflezer niet deelt, die kun je hetzelfde houden. Meningen verschillen nu eenmaal. Wel moet je je afvragen waarom je proeflezers sommige dingen minder goed vinden of anders zouden willen zien. De kans is namelijk groot dat zij niet de enigen zullen zijn die het zo zien en is een verandering misschien wel verstandig.
De kans is echter groter dat je na het horen van de feedback zult denken: daar zit wel wat in. Het is dan wel slim om nog een keertje naar je manuscript te kijken.
Zo heb ik naast mijn jonge proeflezers ook iemand die met mij meeleest en die echt verstand heeft van schrijven. Ze is namelijk zelf ook een schrijfster. En ondanks dat diegene mij goed kent, durft ze ook kritiek te geven en heb ik al heel veel van haar geleerd. Ik kan zeggen dat mijn manuscript er alleen maar beter van is geworden. Mijn tip is dan ook: neem je proeflezers serieus!
En jij?
Ik ben nu natuurlijk ook nieuwsgierig naar jou en jouw proeflezers. Heb jij ook al gebruik gemaakt van proeflezers? En zijn dat dan bekenden van jou? En wat heb je met hun feedback gedaan? Of misschien heb je nog geen gebruik gemaakt van proeflezers… Waarom dan niet? Allemaal vragen…
Ik ben benieuwd naar jouw brief straks. Tot snel!
Liefs, Sandy
Wil je weten wie Ellen is? Ellen Kusters heeft haar eigen website: Ellens schrijfavonturen. Daar kun je nog meer enthousiaste verhalen vinden. Ga maar snel kijken!
Je kunt hier op de website nog meer brieven van onze schrijfavonturen lezen.
Volg je mij al via Facebook, Instagram en Twitter?
Dit artikel bevat één of meerdere affiliate links.
Foto: eigen foto
